ارزیابی و مقایسۀ طراحی فراگیر دسترسی در محیطهایمسکونی شهرهای گذشته و معاصر ایران

در اندیشه های اسلامی، بر تأمین عدالت و رعایت حقوق تمام افراد جامعه تأکید شده است و همۀ افراد در هر سن، هر نژادی، هر قومی، و با هر اندازۀ توانایی باید بتوانند به طور عادلانه در اجتماع حضور پیدا کنند و بر هیچ قشری تبعیض و محرومیت روا نیست؛ ولی از آنجایی که بخشی از نیروهای فعال جامعه، محدودیت جسمی حرکتی دارند، طراحی فضاهای شهری که افراد از این طریق خود را وارد زندگی اجتماعی میکنند و در ارتباط با دیگران قرار میگیرند، اهمیت بسیار ویژه ای دارد.هدف این نوشتار، بیان اصول و مبانی طراحی فراگیر در محیطهای شهری و مسکونی است که، بنیان این تفکرات را م یتوان در مبانی و اندیشه های اسلامی جستجو کرد. در شهرهای گذشتۀ ایران،نمونه های طراحی فراگیر را، که برگرفته از تفکر اسلامی است می توان در محیطهای شهری مشاهده کرد، که به طور مثال میتوان از پیرنشین ها و سکوهای نشیمن نام برد که پیرنشینها، در ورودی فضاهای مسکونی، فضای استراحتگاهی برای افراد مسن و سالخورده افراد حامل بار سنگین، و موارد مشابه آن هستند. اما در شهرهای امروزی ایران،رعایت نکردن اصول طراحی شهری با ورود عنصر خیابان به زندگی شهری گسترش یافت و از زمانی که معابر پذیرای ورود اتومبیلها شد، عابر پیاده که عمده ترین حرکت کننده در سطح معابر بود، اهمیت خود را از دست داد. در این نوشتار با ذکر نمونه ها و مصادیق، به مقایسۀ فراگیر محیطهای مسکونی در شهرهای گذشته و جدید پرداخته میشود و در این باره به منظور بررسی وضع موجود دسترسیها در محیط مسکونی معاصر، روش تحقیق میدانی استفاده میشود. در این تحقیق با شیوۀ نمونه گیری خوشه ای، پرسش نامه هایی در بین ساکنان محلّۀ نارمک شهر تهران توزیع شد و مشکلات، محدودیتها و خواسته های افراد ازطریق تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها، برداشتهای محلی، و مشاهدۀ وضع موجود شناسایی گردید. تحلیل یافت هها، مشکلات، و نارسای یهای عمدۀ دسترسی ها ازقبیل فقدان ایمنی و راحتی که به کاهش فعالیّتهای اجتماعی و فیزیکی منجرمیشود را نشان م یدهد.در انتها بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، را ه حل هایی به منظور فراگیر کردن فضاها برای حرکت آزاد و مستقل و تأمین عدالت در دسترسی که عاملی برای دستیابی به استقلال فردی و حقوق اجتماعی افراد است، بیان میشود.